Friday, July 26, 2013

Maandeeq Meysan Dhimman


Dhurwaaga ama waraabaha waa bahal xeelad badan. Inkastoo inta badan uu ku noolyahay waxa xayawaanaadka kale ay dilaan sida libaaxa, haramcadka, iyo shabeelka, dhurwaaga, sidiisaba waa bakhti-quute. Ayadoo ay sidaas tahay, ayuu haddana ku xeeldheeryahay weerarka iyo khayaanada ee uu kula kaco xayawaanka kale ee aan is difaaci karin sida geela, lo’da, iyo adhiga intaba.

Hadda kahor ayaa dhurwaa weerar ba’an ku qaaday hal iyo nirig meel iska daaqaya oo war moog ahaa. Intuu argagixiyay labadii is dhalay, ayuu midba dhinac u eryay. Nirigtii ayuu bishimaha ka goostay; hashiina candhada ayuu qardam ka siistay markaasuu intuu madax madax isku tuuray oo qosol la dhacay, yidhi: “maxay ka nuugtaa, maxayse ku nuugtaa”, oo ula jeedadiisu ahayd, haddiiba nirigtu bishimihii go’anyihiin, maxay haaysa oo ay ku nuugtaa naasaha hooyadeed. Teeda kale, maxay ka nuugi hooyadeed haddiiba hooyadu candho ku oolin oo ay go’anyihiin.

Anigoo tusaale usoo qaadanaya dhacdadaasi dhurwaaga, ayaa waxaan jeclaan lahaa inaan arrimaha Soomaaliya wax ka furdaamiyo. Haddii aynu bidhaansano sida wax uga socdaan Soomaaliya, waxaan odhan karraa hasha waa dalka, nirigtuna waa dadka, candhadana waa Xamar, dhurwaagana waa kuwa xumaanta u horseedaya dalka iyo dadkaba.

Hashii Maandeeq ahayd, oo dalka Soomaaliya ah, naasaha ama candhada ayaa go’an. Xanuun aysan u adkeysan karin ayaa hayaa wax dawo ahna looma hayo. Dawada waa xeeladihii, tabihii, ama maareyntii lagu daweyn lahaa dalkani masiibada aafeysay. Waddankii Maandeeq ahaa wuu is dhex daadsanyahay oo maamul iyo maareyn ayaa ka maqan. Gees kasta waxaa asiibay fowdo iyo farosaar. Waxaa hashii Maandeeq ahayd had iyo jeer lala dhacayaa qoryo fudufudud iyo kuwo celys badan. Nidamkii oo maqan awgeed, Maandeeq waxba isma tari karto. Waa dhaawac; waa naf-laf-caari; wey sumeysantahay; waxay u dhowdahay geeri.

Kuwii maareyn lahaa oo ah dadweynaha, waxay matalayaan nirigtii sida ba’aneyd loo dhaawacay ee bishimihii ay wax ku nuugi lahayd laga goostay. Waxay garan la’yiin sidii ay wax u hagaajin lahaayeen. Iskuma kalsoona oo waxaa ayagana dhib ku haya kala daadsanaan, garasho iyo garaad yari, tuugonimo, musuqmaasuq, wax-is-dabamarsi, hunguri, iyo aargoosi aan dhammaad lahayn.

Dadkii ama ummaddii Soomaaliyeed bishimaha ayaa go’an oo jeermi halis ah ayaa ka quudanaya afkii lagu doodi lahaa illeyn jeermiga ishu ma qabatee. Xanuunka nirigta haya waa tan dadka iyo adduunweynuhuba wax ka qaban la’yihiin. Waa xanuun aan dawo lahayn xilligan aynu joogno. Qaxootinimada, dilalka qorsheysan, isqarxinta, dagaalka lagu riiqmo had iyo jeer, umulo dooxa, kufsiga, barakaca, gaajada iyo harraadka, is-dex-yaaca falsafadeed, iyo dhibaatooyinka faraha badan waa tan ay la xuunsanyaan dadkii oo ah nirigtii bishimaha go’neyd.

Candhada waa caasimaddii muqdisho aheyd. Candhadii ay nigrigta nuugi lahayd (haba iska liidatee) wey buktaa oo dhiigeysaa. Qanjidhadii, seedihii iyo xididadii ayaa wada dhiigayaa ama dheecamayaa-dheecaankaasina ma aha caano ee waa dareere wasakheysan oo aan la quudan karin. Ilmihii (waa dadkii ee) ayaa qatan oo gaajo udhimanaya. Xitaa haddii la daweyn lahaa, farsamadii lama hayo, lamana yaqaan falkeeda.

Dhurwaaga ama waraabaha waa kuwa madaxda ah ah ee dhibkan guud u geystay Maandeeq iyo nirigteedi. Qaswadeyaashan qaar waa Soomaali, kuwana waa deriskeena, qaarna waa dad ajaanib ah oo dawlado shisheeye matalaya. Wax dan ahoo wanaagsan oo ay waddanka ka leeyihiin ma muuqdaan. Waxay daneynayaan keliya danahooda iyo danaha waddamada ay metelayaan.

Sida keliya ee lagu daweyn karo waa ayadoo lagu sameeyo waxa afka walaad loo yaqaan Plastic Surgery. Qalliinkana wuxuu suurtoobaya marka la helo dawlad loo dhanyahay oo ku dhisan caddalad iyo sinnaan. Markaa kadib ayun baa lala tacaali karaa sidii loo daweyn lahaa candhada Maandeeq iyo faruurta nirigta. 

Monday, July 8, 2013

Eedeysanow waa Lagu Ogyahay, waa Lagu Abaal Marin


Laga soo billaabo markuu dhacay xukunkii militeri 1991, addunka door weyn ayuu ka qaatay in la heshiisiiyo madaxda Soomaalida. Magaalooyiinka Islaamka ee barakeysan ayaa qaar la geeyay sifa loo heshiisiiyo. Qaar waxaa la geeyay magaalooyin qadiimi ah qaarna magaalooyin qurux badan. Si fiican ayaa loo martiqaadi jiray oo waxaa usii dheeraa cunto dheef iyo dheecaan leh oo macaan badan. Waxaa intaasi usii dheera haddiyado qaali ah iyo gogol hurdo macaan oo ay maalin iyo habeen ku seexan jireen. Lacagna sacabada ayaa loo buuxin jiray. Waxaaso dhammi waxay ka doorteen qori caaraddii, borobagaandha, isla weyni, san taagid, kibir, iyo dhaqamo lid ku ah diinta Islaamka. 

Sideedaba aadanaha markuu dulanka badiyo, wuxuu gaadhaa heer uu xoolaha ka liito. Garashadii baa yaraan; ma taxadarayo; ma fekerayo; tallaabada ayuu dedejin; wuu is ciil badi; dad aan waxba galabsan ayuu eedi; mana dhergaayo si kastoo uu wax u boobo. Waddanka Soomaaliya dhaqaale badan baa addunka ku baxshey maantana waxba lagama hayo. Waxay anfacday keliya tiro yaroo iimmaan la'. I sweydiin malaha in malaayiin doolar oo la xaday ku aasantahay dhulka hoostiisa waayo tuugga wuxuu ka baqaa in lagu ogaado wuxuu bangiyada dhigtay. Wuxuu dhinac marayaa la xisaabtanka-xisaabtan la'aana waxba ma hagaago. Lacagta tuuga aastay lalama wadaagayo qabiilka uu difaacayo ee uu ka dhashay. Waxaa raamsanayaa asaga iyo kuwo ay ehel wadaagaan oo tuugo ah. Haddaba waxaan leeyahay, "eedeysanoow, eedeysanoow, waa lagu ogyahay, waa lagu abaalmarin".

Saturday, July 6, 2013

Killer Whales

Killer whales

By Luqman Adan Makina
July 6, 2013

Have you ever wondered about Killer whales? I’m here to tell you about Killer whales. Killer whales are worldwide animals. Killer whales are great animals. Killer whales eat anything except their own kind. Killer whales are common animals.          

Killer whale pods are transient and resident pods. Different pods eat different things. Transient pods eat larger prey. While resident pods eat mostly fish, different pods go different ways. Some pods go far distances while others don’t go far. Killer whales have different pods.

Killer whales can choose which way to go. Killer whales mostly live in the Arctic. Killer whales live in bays, seas, and oceans. Killer whales pods can be related. Killer whale transient pods are small and in size from 5 to 7. Resident pods range in size from 15 to 25. Killer whales pods have their own set of calls that only their pod knows of. Killer whales go which way they usually do.

Killer whales communicate in different ways. Killer whales use a type called echolocation. Killer whales send clicks to their melon on top of their heads. The clicks travel through the water until they hit an object. The clicks come back and tell the killer whale the objects weight, size, and direction.

Killer whales hunt in different ways. Killer whales mostly hunt in groups. But Killer whales can hunt alone. Killer whales pods sometimes combine so that they can hunt and play together. Killer whale pods are social animals and not harmful. Killer whales like to hunt in different ways.

Killer whales aren’t harmful animals. Killer whales aren’t endangered but could be if we harm them. Killer whales are interesting animals. Killer whales are very social animals and cause no harm.  Killer whales are intelligent animals. Killer whales live in the same place for all their life with their pod members. Now you know killer whales are amazing animals.

Luqman Adan Makina is the son of blogger Adan Makina and he is fond of animal sciences. He just graduated from Clardy Elementary School and is planning to start Grade 6 at Antioch Middle School. He is about to turn 11-years old.


 

The Horrors of Female Genital Mutilation

  By Adan Makina August 5, 2010 * This article contains graphic pictures illustrating the horrors of Female Genital Mutilation. Viewer d...